Өзбекстан делегациясынын Жакынкы Чыгышка кылган зыяраты артындагы АКШнын стратегиясы
Өзбекстан делегациясынын Жакынкы Чыгышка кылган зыяраты артындагы АКШнын стратегиясы
2025-жылдын 19–21-август күндөрү Өзбекстандын тышкы иштер министри Бахтияр Саидов башында турган делегация Бахрейн, Катар жана Оман султанатына расмий сапар жасады. Расмий билдирүүлөрдө бул сапардын максаты экономикалык кызматташууну кеңейтүү, инвестиция тартуу жана маданий байланыштарды өнүктүрүү экени белгиленди. Бирок майда-чүйдөсүнүн жашырылышы бул визиттердин артында ири геосаясий максаттар бар экенин көрсөтүп турат. Анткени Катар, Бахрейн жана Оман АКШ менен Британия үчүн өтө маанилүү өлкөлөр болуп эсептелет, бул маанилүүлүк энергия тармагында эле эмес, аскерий жана геостратегиялык жактан да чоң рол ойнойт.
Катарда АКШнын Борбордук командачылыгына караштуу эң ири аскерий база — аль-Удейд аба базасы жайгашкан. Бул база Американын бүтүндөй Жакынкы Чыгыштагы, Афганистандагы жана Инд океанындагы аскерий операциялары үчүн борбордук пункт болуп эсептелет.
Британия да Катарда туруктуу аба базасын сактап келет. Ошондой эле Катар менен Британиянын ортосунда биргелешкен аскерий машыгуулар жана курал-жарак сатуулар боюнча өнөктөштүк бар.
Мындан тышкары, Катар дүйнөдөгү эң ири суюлтулган жаратылыш газынын экспорттоочусу. АКШ менен Британиянын ExxonMobil, Shell жана BP сыяктуу ири компаниялары Катар газ тармагында стратегиялык инвесторлор болуп саналат. Ал эми Катар инвестициялык фонду (QIA) Лондондун каржы борборунда жана америкалык рынокто чоң активдерге ээ.
Бахрейнге келсек, ал 2020-жылы Авраам келишимине кол койгон жана анда АКШнын Бешинчи флотунун штабы жайгашкан. Бул флот Перс булуңу менен Араб деңизиндеги мунай жолдорун көзөмөлдөйт. Бул болсо энергиянын коопсуздугу үчүн абдан маанилүү фактор.
2018-жылы Британия Бахрейнде өзүнүн туруктуу аскерий базасын ачкан. Бул — 1971-жылдан бери аймактагы алгачкы база болуп калды. Ошондуктан Бахрейн бул аймакта Батыштын “аскерий чеби” милдетин аткарат.
Ал эми Оман болсо Ормуз кысыгынын түштүк жээгинде жайгашкан. Бул кысык аркылуу дүйнөдөгү мунай менен газдын 20%ы өтөт. АКШ менен Британия Ормуз аркылуу өтүүчү эл аралык деңиз жолдорун көзөмөлдөшөт. Ошондой эле Оман чоң көлөмдөгү мунай жана газ запастарына ээ. Докум порту түз эле Инд океанына чыгып турган ири логистикалык жана нефтихимиялык борбор болуп эсептелет жана АКШ менен Британия үчүн стратегиялык мааниге ээ.
Жалпысынан алганда, бул үч Булуң өлкөсү Перс булуңу менен Инд океаны тараптан америка-британдык аскерий-энергетикалык инженериянын негизги тирөөчтөрүн түзөт жана кылмышкер яхудий түзүмүнүн коопсуздугун камсыздоочу устун катары эсептелет.
Бахрейндеги визити маалында Саидов жана анын кеңешчиси Мунира Аминова ири компаниялар менен сүйлөшүүлөрдү жүргүзүштү. GPIC компаниясы менен агрохимиялык тармактагы биргелешкен долбоорлорду, Alba компаниясы менен алюминий өндүрүшүндө кызматташууну талкуулашты. Бул компаниялардын артында АКШ менен Британиянын инвестициялык кызыкчылыктары жатат. Америка Өзбекстанды GPIC жана Alba долбоорлору аркылуу дүйнөлүк чынжырга байланыштырып, анын энергия ресурстары жана кайра жаралуучу булактарына үстөмдүк кылууну көздөйт.
Маскаттагы сүйлөшүүлөрдө болсо Өзбекстандын өнөр жай аймактарында ири инвесторлорго — Суйл Бахван тобуна, MB Holding компаниясына жана Сахар банкы сыяктуу корпорацияларга артыкчылыктар жана кепилдиктер сунушталды. Оман көптөн бери Батыштын көзөмөлүндө турган Инд океанына чыгуу чекити жана транспорттук жолдордун аймагы болгондуктан, АКШ үчүн Борбор Азиянын ресурстарын дүйнөлүк базарларга өз каналдары аркылуу багыттоого мүмкүнчүлүк берет.
Катардагы жолугушуулар кеңири болду. Эмир Тамим бин Хамад Аль Тани жана премьер-министр Мухаммед бин Абдурахман менен болгон сүйлөшүүлөрдө соода, инвестиция, билим берүү жана сакофий кызмат алмашуу маселелери каралды. Эң маанилүү окуя эки өлкөнүн ортосундагы стратегиялык кызматташуу боюнча Координациялык кеңештин биринчи жыйынынын өткөрүлүшү болду. Бул кадам 2024-жылы кол коюлган стратегиялык өнөктөштүк келишиминин практикалык жүзөгө ашуусу катары чечмеленди. Мындан тышкары, Катар Mining компаниясы менен инвестициялык меморандумга кол коюлду жана коргонуу тармагында кызматташууга жол ачылды.
Америка стратегиясы Катар менен коргонуу кызматташуусу аркылуу Орто Азия аймагында Россиянын аймактык коопсуздук түзүмүнүн ордуна жаңы коопсуздук структурасын курарын көрсөтүп турат. Мындан сырткары, АКШ Афганистандан чыгып кеткендиктен, бул чечим Өзбекстанды аймактык «өнөктөш» катары колдонуу менен өз таасирин сактоого байланыштуу экени да айкын.
Өзбек делегациясынын Бахрейнге, Катарга жана Оманга сапары аркылуу АКШнын Борбор Азиядагы таасирин кеңейтүү, ресурстарга жана геосаясий багыттарга көзөмөл орнотуу максаттары толук ачыкталды. Бул болсо АКШнын бир геостратегиялык алкакта Жакынкы Чыгышты жана Борбор Азияны уюштуруу планы менен шайкеш келет, муну Авраам келишимдери алкагында жүргүзүү көздөлүүдө. Башкача айтканда, бул — аймактагы бардык мусулман өлкөлөрүндө яхудий түзүмүнүн коопсуздугун камсыз кылуу, булуңдагы байлыкты жана Каспий деңизинин ресурстарын бир геосаясий чынжырга туташтырып, Борбор Азия — Жакынкы Чыгыш — Батыш аркылуу геосаясий мейкиндик куруу, ошондой эле Кытай менен Россиянын таасирин алсыздатуу саясаты.
АКШ, яхудий түзүмү жана Индия менен бирге Газа, Батыш Жээк жана Кашмирде Исламга жана мусулмандарга каршы тынымсыз соккуларды багыттап, өлкөлөрдөгү режимдердин жардамы менен дүйнө түзүлүшүн өз каалоосу боюнча курууну улантууда. Жакынкы Чыгыш жана Борбор Азия, өзгөчө Өзбекстан, ушул күрөштө чечүүчү талаа катары сыноодон өтүүдө.
Бизге кол салуудан, ыйык жерлерибизге, ар-намысыбызга, өлкөлөрүбүзгө жана байлыктарыбызга каршы АКШнын бутасына тоскоол боло турган жалгыз күч пайгамбарлык минхажы боюнча орнотулуучу экинчи рашид Халифалык. Бул баскынчылыктан толугу менен кутулуубуз Исламды турмушта жүзөгө ашырган кезде гана болот.
﴿وَلِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِينَ وَلَكِنَّ الْمُنَافِقِينَ لَا يَعْلَمُونَ﴾
«Акыйкатта болсо, бардык күч-кудурет Алланыкы, Анын пайгамбарыныкы жана момундардыкы. Бирок мунаафыктар (муну) билишпейт». (Мунафикун: 8).
Абдульазиз Аль-Өзбекий
Роя гезити
