Олтин қазиб олиш ортиб боришига қарамай, одамлар ҳамон фақирликда ҳаёт кечиришмоқда

Олтин қазиб олиш ортиб боришига қарамай, одамлар ҳамон фақирликда ҳаёт кечиришмоқда

Қирғизистон молия вазирлигининг ҳисоботига кўра, 2025 йилнинг январ-август ойлари давомида олтин қазиб олувчи корхоналар даромадларидан олинадиган солиқлардан бюджетга 16 миллиард 834,8 миллион сом тушган. Бу кўрсаткич ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 81,8 фоизга кўпдир.

Айтиб ўтиш жоизки, айни пайтда мамлакатимизда аниқланган 255та олтин конлари мавжуд бўлиб, ер ости олтин заҳираси 848 тоннадан ошади. 14та корхона олтин қазиб олиш билан шуғулланади. Мазкур компаниялар 2024 йилда 26,4 тонна олтин қазиб олди. Бу олтинларнинг ярмидан кўпи Қумтор компаниясига тўғри келади.

Бугунги кунда тоғ-кон саноати одатда иқтисодиётнинг асосий тармоқларидан бири ҳисобланади. Қирғизистонда нафақат олтин, балки рангли металлар, кўмир, нефт, газ ва бошқа фойдали конлар ҳам қазиб олинади. Бу фойдали конларнинг асосий қисми хорижий компанияларга, хусусан Хитой компанияларига тегишлидир.

Капиталистик тузумда ҳар қандай шахс ёки компания фойдали қазилмаларга эгалик қилиш ҳуқуқига эгадир. Шу сабабли, ушбу тузумни татбиқ қилаётган аксарият мамлакатларда минерал ресурсларга хусусий компаниялар эгалик қилади. Давлат уларга конларни қазиб олиш учун лицензиялар беради ва улардан фақат солиқ шаклида даромад олади. Мана шу тарзда капиталистлар арзимаган солиқларни тўлаб қўйиб, мамлакатнинг улкан минерал бойликларини ташиб кетади, яъни талон-тарож қилади. Охир-оқибат, мамлакат фойдали қазилмаларга бой бўлса-да, қашшоқлик ботқоғига ботиб, ташқи қарзга қарамлигича қолаверади. Бу ҳолат Жанубий Осиё ва Африка мамлакатларида яққол кўзга ташланади. Капиталистлар ер ости бойликларимизни “инвестор” ва “инвестиция” деган фирибгарлик йўли билан мана шундай талон-тарож қилишмоқда.

Юқорида айтиб ўтганимиздек, олтин қазиб олувчи корхоналарнинг солиқлари ўтган йилга нисбатан кўпайган. Демак ўз-ўзидан маълумки, уларнинг конлардан қазиб олаётган минерал ресурслар ҳам ортган. Аксарият ҳолларда қайси компания қанча даромад олгани ёки қанча миқдорда кон қазиб олгани ошкор этилмайди. Фойдали қазилма бойликлар халқдан яширинча олиб кетилганлиги сабабли одамларнинг турмуш даражаси ўзгаришсиз қолмоқда. Рўзғор тебратишнинг машаққати ва халқнинг азобига сабаб бўлаётган қимматчилик ҳамон давом этмоқда. Бундан ташқари, сўнгги 3 йилда умумий давлат қарзи қарийб икки баробарга ошиб, 8,4 миллиард долларга етди. Бу ҳолат бундан кейин ҳам давом этиши шубҳасиз. Чунки бойлигимизни талон-тарож қилишга йўл очиб бераётган ва бир ҳовуч бой одамларга ўз бойликларини кўпайтиришга имкон бериш эвазига оммани қашшоқ ҳолда қолдираётган унсур – бу капитализмдир. Бу капиталистик тузумнинг ўзгармас қонуни ҳисобланади. Шунинг учун бизнинг биринчи вазифамиз ундан қутулишдир.

Аммо Исломда ер остидаги ва ер устидаги ҳажми катта битмас-туганмас ҳар қандай фойдали қазилмалар умумий мулк ҳисобланади. Конларга эгалик қилиш ҳуқуқи фақат Умматга берилган. Ҳеч бир жисмоний шахс ёки хусусий компания ёхуд давлатнинг ўзи бу минерал ресурсларга эгалик қилиши мумкин эмас.

Термизий Абяз ибн Ҳаммалдан ривоят қилади:

أَنَّهُ وَفَدَ إِلَى رَسُولِ اللهِ r، فَاسْتَقْطَعَهُ الْمِلْحَ فَقَطَعَ لَهُ، فَلَمَّا أَنْ وَلَّى، قَالَ رَجُلٌ مِنَ الْمَجْلِسِ: أَتَدْرِى مَا قَطَعْتَ لَهُ؟ إِنَّمَا قَطَعْتَ لَهُ الْمَاءَ الْعِدَّ، قَالَ: فَانْتَزَعَهُ مِنْهُ

“У Пайғамбар rнинг олдиларига вакил бўлиб келганида у кишидан туз (кони)ни ажратиб беришни сўради. Пайғамбар r ажратиб бердилар. У қайтиб кетгач, ўтирганлардан бири, нимани бўлиб берганингизни биласизми, сиз оқар сувни бўлиб бердингиз-ку, деди. Шунда Пайғамбар r ундан қайтариб олдилар”. Аниқроғи, Пайғамбар A туз тоғининг туганмас маъданлигини билганларидан кейин қайтариб олишлари битмас-туганмас маъданларнинг жамоат мулки эканини, ҳусусий мулк бўлиши мумкин эмаслигини англатади. Бу маъданлар фақат халқ эҳтиёжлари учун ишлатилиши шарт. Шундагина халқни эзаётган капитализмдан фарқли ўлароқ халқнинг фаровонлиги таъминланади.

Шундай экан, ҳар бир мусулмон киши ўз турмуш тарзини шариат асосида белгиламоғи лозим. Чунки у қиёматда шариатга кўра ҳисобга тортилади. Шариат билан яшаса, ажр олади, аксинча гуноҳкор бўлади. Қанчалик катта ёки кичик масала бўлмасин, шариатга мувофиқ бўлиши вожибдир. Чунки бу Аллоҳ Таолонинг розилиги ва икки дунё саодатининг сабабчисидир.

Ҳорун Абдулҳақ