Ҳукуматнинг хавотири ва тарихнинг такрорланиши
Ҳукуматнинг хавотири ва тарихнинг такрорланиши
Қирғизистон президенти Садир Жапаров ўзининг сўнгги нутқида мамлакатда ҳукумат алмашинуви ёки беқарорлик учун ҳеч қандай сабаб йўқлигини билдирди. Унинг сўзларига кўра, баъзи гуруҳлар ижтимоий муаммолардан фойдаланиб, халқ норозилигини кучайтиришга ва яқин ўтмишдаги воқеаларни такрорлашга ҳаракат қилмоқда. Шунингдек у давлат бугун аввалгидан анча кучли эканлигини ва халқ ҳокимиятда ким бўлиши кераклигини жуда яхши билишини алоҳида таъкидлади.
Бир қарашда, бу сўзлар ишонч ва барқарорликка чақираётгандек туюлади, аммо сиёсий нуқтаи назардан олиб қараганда, президентнинг ушбу баёноти ортида ишончдан кўра кўпроқ хавотир яширинганлигини кўриш мумкин.
Бунинг сабаби, Қирғизистон ўтмишини ҳисобга олганда, бундай баёнотлар ўта муҳим саналади. Мамлакат учта сиёсий давлат тўнтаришини бошдан кечирди ва ҳар бир тўнтариш ҳукуматнинг халқ норозилигига эътиборсиз қарашидан бошланди. Шунинг учун, президентнинг “беқарорлик учун ҳеч қандай сабаб йўқ” деган баёноти аслида хавотир борлигини кўрсатади. Аниқроғи, президент жамиятни ёки эҳтимол ўзини ҳам хавотирга сабаб йўқлигига ишонтиришга ҳаракат қилмоқда. Дарҳақиқат, ҳукуматнинг хавотирланишига жиддий сабаблар бор. Капиталистик йўналиш, фақат манфаатга асосланган сиёсат, ундан келиб чиққан иқтисодий қийинчиликлар, тенгсизликнинг кучайиши, ислоҳотлар ва ваъдалардан чарчаган халқ ва давлат институтларига ишончнинг пасайиши – буларнинг барчаси ушбу сабаларнинг энг муҳимларидандир.
Бундан ҳам муҳими Садир Жапаров ўз баёнотида, келиши эҳтимол бўлган “хавотир”нинг манбасини тавсифлашидир. У “шубҳали схемалар йўқ қилиниши боис даромадларидан маҳрум бўлганлар” яъни, собиқ амалдорлар, бизнесменлар ва коррупция ишларида иштирок этганлар айбдор эканлигини эълон қилди. Бундай баёнотлар мухолифат кучларини олдиндан айблашга ва ноқонуний туҳмат қилишга ҳаракат қиладиган ҳар бир сиёсий ҳукуматга хосдир. Ҳукумат систематик муаммоларни тан олиш ўрнига, ҳар доим “айб” излайди. Чунки агар таҳдид бир нечта “норози кайфиятдаги одамлар”га юклаб қўйилса, уларни назорат қилиш осонроқ бўлади. Бироқ, бу ёндашув ҳукуматнинг ички хавотирини ҳам фош қилади. Аниқроғи, халқнинг норозилиги назоратдан чиқиб, оммавий танқидга айланиб кетишидан ҳукуматнинг хавотирланаётганини очиб беради.
Аслида, Қирғизистон ҳукумати учун энг катта таҳдид беқарорликнинг ўзи эмас, балки унинг механизмидир. Бугунги раҳбарларнинг ўзлари ҳам бир вақтлар мана шу механизмда иштирок этганлигини халқ яхши билади. Давлат тўнтариши орқали ҳокимиятни қўлдан бой бериш – бу ўзлари босиб ўтган йўлдан қўрқишдир. Чунки бугунги кунда улар “хатар” деб атаган айнан шу сценарий бир вақтлар ўзларининг қўлида қурол бўлган. Шунинг учун, “ривожланиш”, “қурилиш” каби сўзлар ҳозирда жозибали алдов сўзларга ўхшаб қолди. Шу тарзда улар ўзлари келтириб чиқарган “собиқ” фалокатдан ўзларини ҳимоя қилишга ҳаракат қилмоқда.
Қирғизистонда юритилаётган капиталистик сиёсат узоқ вақтдан бери “қайтар дунё” тамойили асосида олиб борилмоқда. Ҳар бир янги ҳукумат аввалгиларнинг хатоларини тузатишга, коррупцияни тўхтатишга ва зўравонликка чек қўйишга ваъда беради, аммо вақт ўтиши билан ҳукуматнинг ўзи ўша эски “аждарҳо”га айланади. Чунки ҳукумат “тинчлик” ва “барқарорлик” ҳақида қанчалик кўп гапирса, унинг ишончсизлиги ва хавотири шунчалик сезила бошлайди. Аслида, тўғри мафкура билан бошқарадиган ва халқ ишончини қозонган ҳукумат ҳеч қачон ёлғон кафолатларга муҳтож бўлмайди.
Бундай вазиятда “Қўрқоқнинг кўзига кўш кўринади” деган мақол ёдга тушади. Ҳукумат тинчлик ҳақида қанчалик кўп гапирса, шунчалик кўп хавотирга тушиб бораётгани сезила бошлайди. Бугун улар энг кўп қўрқадиган нарса халқ ёки душман эмас, балки тарихнинг такрорланишидир. Чунки тарих бир кун келиб улар содир этган жиноятларини ўзларига қайтаради.
Аллоҳ таоло Қуръони Каримда одамларни шундай огоҳлантиради:
وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ أُوْلَئِكَ هُمْ الْفَاسِقُونَ
“Сизлар Аллоҳни унутиб қўйган, бас (шундан кейин Аллоҳ) уларга ўзларини ҳам унуттириб қўйган кимсалар каби бўлмангиз! Ана ўшалар фосиқ-итоатсиз кимсалардир!”. (59:19)
Абду Шукур
