Энергетика инқирози: ҳукуматдаги келишмовчиликлар
Энергетика инқирози: ҳукуматдаги келишмовчиликлар
Қирғизистон президенти Садир Жапаров Миллий электр тармоғи очиқ акциядорлик жамиятининг электр энергияси истеъмоли учун “чекланмаган тариф”га ўтиш чақириғини танқид қилди. Бу ҳақда президент матбуот котиби Аскат Алагозов 4 ноябрь куни ўзининг Facebook саҳифасида ёзди.
Унинг сўзларига кўра, давлат раҳбари электр энергияси танқислиги шароитида бундай ташаббусларга йўл қўйиб бўлмаслигини, чунки бу жамиятда ижтимоий бўлинишга олиб келиши мумкинлигини таъкидлаган.
3 ноябрь куни “Қирғизистон Миллий электр тармоғи” корхонасининг вакили Исабек Орозбоев “Биринчи радио”га интервю берар экан, “чекланмаган тариф”га ўтишни истаганлар учун имконият борлигини билдирган эди. У ўз интервюсида истеъмолчилар “чекланмаган тариф”га ўтиш учун махсус ариза топширишлари кераклигини ва бунда электр энергиясининг нархи 1 кВт/соат учун 3,81 сомни ташкил қилишини, бироқ бу тариф 700 кВт/соат истеъмол нормасига тааллуқли эмаслигини айтган эди.
Бундай келишмовчиликлар жамоатчиликда энергетика соҳасидаги инқироз сунъий равишда келтириб чиқарилаётгани ҳақида гумон пайдо қилди. Чунки ноябрь ойининг бошидан буён Қирғизистонда электр энергияси қувватига чеклов киргизилди. Ақлли ҳисоблагичлар орқали эрталаб ва кечқурун 5 кВт берилаётган қувватга чеклов киргизилиб, 3 кВт гача тушириб қўйилди. Чексиз тариф фақат бойваччалар учун шароит яратганлиги сабабли, жамоатчилик орасида норозилик кучайди. Натижада президент бу ташаббусни бекор қилишга мажбур бўлди.
Бундан ташқари, ҳозирда бутун мамлакат бўйлаб, ҳатто пойтахтда ҳам электр энергияси вақти-вақти билан ўчириб қўйилмоқда. Бошқа тарафдан эса, катта миқдорда электр энергиясидан фойдаланадиган майнинг компанияларининг даромади кун сайин ўсиб бормоқда. Масалан, жорий йилнинг январ ва сентябр ойлари оралиғида майнинг солиғидан бюджетга 77 миллион 73,5 минг сом тушган. Бу миқдор ўтган йилнинг шу даврига нисбатан икки баравар кўпдир. Ўтган йилнинг январ ва сентябр ойлари оралиғида майнингдан тушган солиқ миқдори 38 миллион 163,7 минг сомни ташкил этган эди.
Демак, энергетика инқирози бу мамлакатда ҳукмронлик қилаётган капиталистларнинг манфаатлари учун кучайиб бормоқда, десак адашмаймиз. Қурилаётган ГЭСлар ва бошқа энергетика фаолияти оддий халқнинг эмас, балки капиталистларнинг манфаатларига хизмат қилади. Чунки амалдорлар улардан келадиган расмий ва норасмий фойдаларга эътибор қаратади. “МБТ Строй” компанияси бунга яққол мисол бўла олади. Ушбу компания «Қамбар-Ота-2» ГEСига 1,5 миллиард сўм сармоя киритган эди. Ҳозирда уни электр энергияси билан қайтариб олмоқда. Мазкур компания “Қамбар-ота”га киритган сармоясини оқлаш учун 5-10 йил давомида ГEСдан 50-60 тийиндан энергия олишни режалаштирган. Маълумки, расмий идоралар электр энергиясининг таннархи 2 сом 38 тийин эканини айтиб келади. Бироқ, капиталистларнинг манфаатлари ҳақида гап кетганда, бу таннархлар 60 тийиндан ҳам пастга тушиб қолади. Оддий халқ эса, тобора қимматлашиб бораётган электр энергияси учун пул тўлашга мажбур. Айни пайтда бу соҳага ташқи давлатлар томонидан ажратилган кредитларнинг оғир юкини ҳам халқ кўтармоқда.
Исломда эса, одамларнинг эҳтиёжлари биринчи ўринга қўйилади, бошқача айтганда, Ислом ҳалқнинг эҳтиёжларини ҳал қилишга биринчи масала, яъни асосий вазифа сифатида қарайди. Шунинг учун Исломда одамларни арзон электр энергияси билан таъминлашга қаттиқ эътибор қаратилади. Бундан ташқари, электр энергияси умумий мулк турига киради. Умумий мулк хусусий компанияларга ёки шахсларга мулк қилиб берилиши жойиз эмас. У фақат халқ манфаати учун ишлатилиши шарт. Одамлар фаровон ҳаёт кечиришлиги учун Аллоҳнинг марҳамати бўлган шариат ҳукмлари нафақат одамларни электр энергияси билан тўлиқ таъминлайди, балки уй-жой, кийим-кечак, озиқ-овқат каби уларнинг асосий эҳтиёжларини ҳам тўлиқ қондиради.
Хулоса қилиб айтадиган бўлсак, муаммонинг асосий сабабчиси бошимиз узра қора булутга айланган капиталистик тузум ва энергетика тармоғидаги коррупционерлардир. Улар халқнинг асосий эҳтиёжи бўлган электр энергиясини хусусийлаштириш орқали катта даромад олмоқда. Шундай экан, халқ капитализмдан воз кечиб, Исломни тиклашга уринаётган холис мусулмонлар ҳаракатига кўмакдош бўлиш билангина бундай аянчли вазиятдан қутилиши мумкин. Халқни алдаган раҳбарларга яна умид боғлаш – бир индан икки марта чақилиш ҳисобланади. Бу эса, мусулмонлар учун жоиз эмас!
Мумтоз Мавароуннаҳрий
