АҚШнинг геосиёсий стратегияси доирасида тузилган 28 банддан иборат тинчлик режаси
АҚШнинг геосиёсий стратегияси доирасида тузилган 28 банддан иборат тинчлик режаси
Хабар:
АҚШ ва Россия ўртасида Украинадаги можарони тугатиш учун «28 банддан иборат тинчлик режаси» деб номланган ҳужжат бўйича музокаралар олиб борилаётгани ҳақида оммавий ахборот воситалари хабар тарқатди. Якуний келишувга ҳали эришилмаган бўлса-да, мазкур режа минтақавий вазият, хавфсизлик кафолатлари, Украинанинг бетарафлиги ва хорижий қурол етказиб беришга чекловлар билан боғлиқ таклифларни ўз ичига олиши ҳақида айтилмоқда.
Изоҳ:
Бу йигирма саккиз банддан иборат тинчлик режаси эмас, балки АҚШ ўзи вужудга келтирган урушнинг оқибатларини бошқариш учун фойдаланаётган дипломатик ҳалқадир. Бу уруш ўнлаб йиллар олдин тузилган режанинг стратегик натижаси ҳисобланади.
Совет Иттифоқи қулаганидан сўнг, Америка дарҳол Европадаги таъсирини кенгайтириб, Россияни ўраб олишни бошлади. Шимолий Атлантика Шартномаси Ташкилоти (НАТО) мунтазам равишда шарққа қараб кенгайиб борди. Ва ниҳоят 2008 йилда Украина ва Грузия расман НАТОга аъзо бўлиши эълон қилинди. Бу эса Россия томонидан тўғридан-тўғри таҳдид сифатида қабул қилинди.
2014 йилда АҚШнинг дастаги билан Украинада давлат тўнтариши юз берди. Ғарбнинг аралашувидан сўнг, Россияпараст президент Виктор Янукович ҳокимиятдан қулатилди ва АҚШ дипломатларининг фаол иштироки билан Украинада янги ҳукумат ташкил этилди. Бу тўнтариш Қримнинг аннексия қилинишига ва Донбассда бўлиб ўтган қуролли қўзғолонга олиб келди.
Ўшандан буён АҚШ сиёсий, ҳарбий ва иқтисодий жиҳатдан Украинани ўз таъсир доирасида тутиб келмоқда. Қурол-яроғ етказиб бериш, НАТО машқлари ва «ислоҳотлар»га босим ўтказиш орқали Украина Россияга қарши стратегик фронтга айланди. Шунинг учун айтиш мумкинки, Россия 2022 йилда бошлган Украина босқини тўсатдан бошланган агрессия эмас, балки Вашингтон томонидан қўйилган тузоққа илиниш, яъни АҚШнинг йиллар давомида ўтказиб келган босимига жавоб бўлган эди.
Бу билан АҚШ учта асосий мақсадни кўлга киритишга интилди:
1- Европа минтақасидаги прокси уруш орқали Россияни заифлаштириш.
2- Мудофаа ва энергия ресурслари соҳасида Европани тўлиқ АҚШга қарам қилиш.
3- Россия ва Хитой ўртасида адоват қўзғаш ва улар ўтрасидаги стратегик ҳамкорликни бузиш.
АҚШ бу мақсадларига тўлиқ эриша олмаган ва фақат маълум қисмига эришган бўлса-да, энди Вашингтон бу вазиятдан можарони барқарорлаштириш учун қулай имконият сифатида фойдаланмоқда. НАТО иттифоқи мустаҳкамланди, Европа унга аввалгидан кўра кўпроқ қарам бўлиб қолди, Россия ҳарбий ва иқтисодий йўқотишларга дуч келди. Демак, кейинги босқич Қўшма Штатларнинг асосий стратегик рақиби бўлган Хитойга қаратилади.
Шундай экан, бу 28 банддан иборат режа тинчлик режаси эмас, балки анъанавий Америка моделининг бир қисмидир: аввал провокация қилиш, унинг ортидан кескинлаштириш, кейин эса Қўшма Штатларнинг устувор манфаатларига мувофиқ натижаларни дипломатик равишда қайта тартиблаш. Украина можароси бу узун занжирнинг фақат битта ҳалқасидир холос.
Вашингтон бугунги кунда эътиборини Осиёга қаратар экан, демак бу режага Украина фронтини жиловлаш ва ундан кейинги кескинлашувнинг олдини олишга уриниш сифатида қараш керак бўлади. Айни пайтда, бу Хитойга қарши стратегик рақобатни кучайтириш учун олиб борилаётган ҳаракатларнинг бир қисми ҳисобланади.
